مراقبت‌ها و درمان فشار خون در سالمندان

فشارخون بالا یکی از شایع‌ترین بیماری‌هایی است که اغلب، سالمندان در معرض آن قرار دارند. شبکه‌‌ی رگ‌های خونی که به سیستم عروقی معروف هستند با افزایش سن تغییر می‌کنند. در نتیجه شریان‌ها سفت‌تر و فشار خون در فرد بالا می‌رود. این اتفاق ممکن است حتی برای افرادی که سیستم عروقی و قلب سالمی دارند نیز اتفاق بیفتد. فشارخون بالا به قاتل خاموش مشهور است؛ زیرا اغلب اوقات علائم عینی یا احساسی در بدن به وجود نمی‌آید. با توجه به اینکه بزرگسالان بیشتر در معرض ابتلا هستند، ممکن است بسیاری از آن‌ها از ابتلا به فشارخون آگاه نباشند.

اگر فشار خون در سالمندان با تغییر شیوه زندگی و دارو کنترل نشود، سبب ابتلا به بیماری‌های قلبی عروقی، سکته مغزی، زوال عقل، مشکلات بینایی و بیماری کلیوی می‌شود. خوشبختانه فشار خون در اکثر افراد قابل کنترل است. در این مقاله نحوه مراقبت به همراه نکات مهم برای درمان و کنترل فشارخون در سالمندان را بررسی می‌کنیم.

فشارخون چیست؟

همان طور که می‌دانید قلب، خون را به سمت رگ‌ها پمپاژ می‌کند. نیرویی که خون با آن به دیواره رگ‌ها فشار می‌آورد، فشارخون گفته می‌شود. هنگامی که پرستار سالمند فشار خون فرد را با استفاده از دستگاه فشار اندازه گیری می‌کند. در صفحه نمایش دستگاه دو عدد نمایان می‌شود. عدد اول فشار خون سیستولیک می‌نامند که نشان دهنده میزان فشار ناشی از انقباض قلب و پمپاژ خون است. عدد دوم فشار خون دیاستولیک نامیده می‌شود که میزان فشار، زمانی که قلب منبسط و پر خون شده را نشان می‌دهد. سطح فشار خون بر اساس این دو عدد محاسبه می‌شود.

فشارخون پایین: 

افت فشار خون زمانی اتفاق می‌افتد که میزان فشار خون سیستولیک کمتر از ۹۰  و فشار خون دیاستولیک کمتر از ۶۰ باشد. در این هنگام ممکن است فرد احساس ضعف، سرگیجه و غش را تجربه کند. افت فشار می‌تواند ناشی از کمبود مایعات در بدن، از دست دادن خون یا عوارض برخی از داروهای تجویز شده برای فشار خون بالا باشد.

فشارخون طبیعی:

در فشار خون طبیعی برای گروه بزرگسالان باید میزان فشار سیستولیک  کمتر از ۱۲۰ و دیاستولیک کمتر از  ۸۰ باشد.

پیش فشارخون بالا:

هنگامی که میزان فشار سیستولیک بین ۱۲۰ تا ۱۲۹ و فشار دیاستولیک کمتر از ۸۰ باشد. فرد به مرز فشارخون بالا نزدیک شده است.

فشارخون بالا:

اگر میزان فشار سیستولیک ۱۳۰ یا بالاتر و عدد فشار دیاستولیک ۸۰ یا بالاتر باشد. فرد بزرگسال دچار فشار خون بالا شده است. فشار خون در سالمندان معمولا زمانی رخ می‌دهد که عدد اول ۱۳۰ یا بالاتر و عدد دوم کمتر از ۸۰ باشد. 

این شکل از فشار خون، سیستولیک ایزوله نامیده می‌شود که در اثر سفت شدن شریان‌های اصلی متناسب با افزایش سن، رخ می‌دهد. سیستولیک ایزوله رایج‌ترین نوع فشار خون در سالمندان است که منجر به مشکلات جدی مانند: تنگی نفس حین انجام فعالیت‌های بدنی، اختلال در ایستادن و سریع زمین خوردن می‌شود.

بیشتر بخوانید: مراقبت از بیمار سکته مغزی در منزل

عوامل موثر در ابتلا به فشار خون بالا در سالمندان

هر کسی در زندگی، ممکن است فشار خون بالا را تجربه کند. برخی عوامل مانند سندروم متابولیک، بیماری کلیوی، مشکلات تیروئید، دیابت و سفت شدن شریان می‌توانند باعث ایجاد فشار خون بالا شوند. 

سفت شدن شریان

یکی از دلایلی که سالمندان در معرض ابتلا به فشارخون بالا هستند. این است که  دیواره رگ‌ها با افزایش سن ضخیم و سفت می‌شوند. بنابراین قلب باید سخت تر کار کند تا بتواند خون حامل اکسیژن را به سراسر بدن برساند. همین امر موجب ایجاد فشار خون بالا می‌شود.

بیماری کلیوی

افراد مسن بیشتر دچار بیماری‌های مزمن مانند بیماری کلیوی می‌شوند. طبق آمار، بیماری کلیوی دومین عامل اصلی فشار خون بالا پس از دیابت است. کلیه‌ها با فشار خون رابطه دو طرفه دارند. در حالی که کلیه‌ها می‌توانند به شریان‌ها آسیب برسانند. فشار خون نیز می‌تواند به کلیه‌ها آسیب بزند.

دیابت

دیابت یکی از علل اصلی ابتلا به فشار خون در بزرگسالان به ویژه افراد مسن است. سالمندانی که به دیابت مبتلا هستند، به مراقبت و کنترل فشار خون بیشتری نیاز دارند تا خطر ابتلا به سایر بیماری‌های مزمن کاهش یابد.

برخی از افراد به دلایلی که در ادامه بررسی می‌کنیم. ممکن است بیشتر در معرض ابتلا باشند:

سن: 

با افزایش سن، احتمال ابتلا به فشار خون بیشتر می‌شود. به ویژه ابتلا به فشار خون سیستولیک ایزوله.

جنسیت:

در دوران قبل از ۵۵ سالگی، مردان بیشتر از زنان در معرض خطر ابتلا به فشار خون بالا هستند. اما زنان پس از یائسگی بیشتر در معرض ابتلا به فشار خون بالا قرار می‌گیرند.

سابقه خانوادگی:

ابتلا به فشار خون بالا در برخی از خانواده‌ها رایج است و به این مورد باید توجه داشته باشید.

نژاد:

نژاد یکی دیگر از عوامل ابتلا به فشار خون است. برای مثال: آمریکایی‌های آفریقایی تبار بیشتر در معرض ابتلا به فشار خون بالا هستند.

در ابتدای مقاله اشاره کردیم که فشار خون بالا اغلب هیچ نشانه و علامتی ندارد. بنابراین پزشک معالج ممکن است از شما بخواهد به صورت مرتب میزان فشار خون سالمند را در منزل اندازه گیری و کنترل کنید.

نحوه کنترل فشار خون در سالمندان

چک کردن منظم فشار خون سالمند 

اولین مرحله در کنترل فشار خون فرد سالمند، پیگیری و اندازه گیری منظم میزان فشار خون ایشان است. برای این کار یک دستگاه فشار خون به همراه یک دفترچه یادداشت تهیه کنید. تاریخ اندازه گیری فشار خون را یادداشت کنید و تغییرات هر دوره را مشاهده و مورد بررسی قرار دهید.

کاهش اضافه وزن:

اضافه وزن در بزرگسالان، خطر ابتلا به فشارخون بالا را به شدت افزایش می‌دهد. حتما با پزشک معالج درباره اضافه وزن و کاهش آن برای فرد سالمند صحبت کنید.

انجام حرکات ورزشی:

فعالیت‌های متوسط مانند پیاده روی می‌توانند فشارخون بالا را به شدت کاهش دهند.

رعایت رژیم غذایی سالم:

رژیم غذایی مناسب و سالم شامل سبزیجات، میوه‌ها، غلات، پروتئین، لبنیات و روغن‌ها می‌شود. برنامه‌های غذایی که توسط پزشک متخصص تدوین شده است. می‌تواند میزان فشار خون بالا را در  سالمندان کاهش دهد.

کاهش مصرف نمک:

با افزایش سن، بدن و فشار خون نسبت به سدیم (نمک) حساس‌تر می‌شوند. کاهش مصرف نمک یکی از عوامل مهم در کنترل فشار خون بالا در سالمندان است.

حذف مصرف مشروبات الکلی:

مصرف مشروبات الکلی تاثیر بسزایی در ابتلا به فشار خون بالا دارد.

ترک دخانیات:

مصرف دخانیات مانند سیگار، خطر ابتلا به فشار خون بالا، بیماری‌های قلبی، سکته مغزی و … را در بزرگسالان به ویژه سالمندان افزایش می‌دهد.

خواب راحت و آسوده:

اگر سالمند شما در هنگام خواب خروپف می‌کند و یا اینکه در لحظاتی از خواب به نظر می‌رسد که نفس نمی‌کشد. حتما این مسئله را با پزشک در میان بگذارید. ممکن است فرد سالمند دچار آپنه خواب یا خفگی در خواب شده باشد. درمان تنگی نفس در خواب و داشتن یک خواب خوب و آرام می‌تواند به کاهش فشار خون سالمند کمک کند.

مدیریت استرس:

مقابله با مشکلات و کاهش استرس یکی دیگر از عوامل مهم و تاثیر گذار در کاهش فشارخون در سالمندان است.

علاوه بر ایجاد تغییراتی در سبک زندگی سالمند ، پزشک معالج داروهایی برای کنترل و کاهش فشار خون تجویز خواهد کرد. فشارخون سیستولیک ایزوله که شایع‌ترین نوع فشارخون در سالمندان است با روش‌های معمولی درمان نمی‌شود و نیاز به مصرف چندین نوع دارو دارد. داروها نمی‌توانند فشارخون را درمان کنند اما می‌توانند آن را کنترل کنند و از وقوع خطراتی که فرد مبتلا را تهدید می‌کند، پیشگیری کنند.

نکات حیاتی در مورد شیوه مصرف داروهای فشارخون در سالمندان

عدم کنترل فشار خون بالا در سالمندان می‌تواند خطرات جدی به همراه داشته باشد. اگر پزشک معالج داروهایی برای کاهش فشار خون تجویز کرده است. حتما به نکات زیر در ادامه توجه کنید:

• به سالمند بگویید به آرامی از حالت نشسته یا دراز کشیده بلند شوند. همچنین قبل از راه رفتن کمی بایستند. این کار موجب تنظیم فشار خون قبل از انجام حرکات یا فعالیت بدنی می‌شود. همچنین به ایشان در جلوگیری از سرگیجه و زمین خوردن کمک می‌کند.
• داروهای فشارخون حتما باید به صورت روزانه و در ساعت معینی مصرف شوند. برای راحتی فرد سالمند برنامه مصرفی روزانه به همراه ساعت مصرف را روی جعبه قرص‌ها بنویسید.
• قبل از عمل جراحی فرد سالمند، حتما از پزشک معالج ایشان بپرسید که آیا باید داروهای فشار خون را قبل از عمل مصرف کند؟
• اگر فرد سالمند یک نوبت، مصرف داروها را فراموش کرد، حواستان باشد که در روز بعد هرگز دوبار مصرف نکند.

سخن آخر

بیماری فشار خون در سالمندان درمانی ندارد. اما کنترل آن موجب حفظ سلامتی سالمندان و پیشگیری از ابتلا به دیگر بیماری‌‌های مزمن می‌شود. در این مقاله سعی کردیم عوامل موثر بر ابتلا به فشار خون در سالمندان و راهکارهای مراقبت و کنترل از ایشان را بررسی کنیم. 

مراقبت و کنترل سالمند مبتلا به فشار خون و بیماری‌های مزمن همواره با چالش‌های مختلفی همراه است. در صورت نیاز به مشاور در خصوص مراقبت از عزیزان سالمند خود می‌توانید با ما تماس بگیرید و از خدمات پرستاری در منزل سبحان استفاده کنید.